Văn học dân gian

“Nhất tự vi sư, bán tự vi sư” có ý nghĩa là gì?

Tôn sư trọng đạo là một truyền thống tốt đẹp của dân tộc ta từ bao đời nay, thầy giáo được coi là biểu tượng thiêng liêng cho sự học và là tấm gương vàng của đạo đức, nhân cách để bao thế hệ học trò noi theo. Theo thời gian, truyền thống ấy càng sáng đẹp như một lẽ tự nhiên và được lớp lớp con cháu gìn giữ và phát huy. Câu tục ngữ “Nhất tự vi sư, bán tự vi sư” là một trong những câu tục ngữ thể hiện rõ nét tinh thần của truyền thống ấy. Nó nhắc nhở chúng ta những con người đã và đang đi học không được quên ơn thầy cô.

Ý nghĩa câu tục ngữ “Nhất tự vi sư, bán tự vi sư”

Câu tục ngữ “Nhất tự vi sư, bán tự vi sư” này có nguồn gốc Hán, đọc theo âm Hán – Việt. Nếu giải thích từng thành tố, ta sẽ hiểu là: nhất – một, tự – chữ, vi – là, bán – nửa, sư – thầy. Nghĩa đen của câu này là “Một chữ là thầy, nửa chữ cũng là thầy”. Hàm ý của nó chính là muốn nhắc nhở mỗi người chúng ta về đạo thầy trò ở đời, nhắc ta hãy nhớ rằng phải biết ơn người đã dìu dắt, dạy dỗ mình, dù chỉ là những điều nhỏ nhặt nhất. Đó là đạo lý được lưu truyền từ bao thế hệ từ xưa đến nay mà mỗi học sinh, sinh viên khi còn đang ngồi trên ghế nhà trường đều được giảng dạy. Ở bất cứ xã hội nào người thầy vẫn luôn được tôn trọng. Kính thầy đã không còn là một vấn đề về quan niệm sống hay quan niệm về cách cư xử nữa, nó đã trở thành một phạm trù đạo đức của con người.

Bất kì ai, đã là học trò thì cần phải học bắt đầu những kiến thức cơ bản nhất, sau đó mới được mở mang dần để đi xa hơn và học hỏi thêm được nhiều điều hay lẽ phải. Người thầy phải là người cao hơn một bậc về tri thức, về tư cách và tầm nhìn nên thầy luôn luôn là một đối tượng cần phải tôn kính. Nếu không có thầy thì chúng có khó mà có được cơ hội trau dồi kiến thức, tiến bộ về mọi mặt để phát triển thành người và thành tài. Vậy nên, khi đang đi học hay khi đã trưởng thành, chúng ta luôn phải có thái độ tôn trọng đúng mực và không bao giờ được quên công ơn dạy dỗ của thầy cô giáo. Mọi cử chỉ, lời dạy của thầy cô đều là chuẩn mực để học sinh noi theo.

“Nhất tự vi sư, bán tự vi sư” - Câu nói xây dựng một truyền thống tốt đẹp

Bản thân của người giáo viên khi mang trọng trách to lớn cũng đã rất cố gắng hết mình để truyền đạt cho học sinh của mình những kiến thức hay và bổ ích nhất. Rất đúng đắn khi nói người thầy người cô có vai trò quan trọng để giúp xã hội phát triển. Bởi chính họ là những người dạy dỗ, truyền đạt những kiến thức khoa học cho học sinh, những nhân tài tương lai của đất nước. Bậc làm thầy cô đã luôn phải làm chủ được kiến thức của mình cũng như luôn cập nhật kiến thức mới, đổi mới cách dạy để có thể kích thích sự ham mê học tập của các em học sinh. Đồi thời tìm hiểu để am hiểu được tâm lý của học sinh. Họ luôn cố gắng để vươn đến “nhất tự” chứ không phải là “bán tự” nữa.

Người thầy cho dù thế nào cũng cần phải được tôn trọng, dù là “một chữ” hay “nửa chữ” có ý nói là người dạy cho ta bất cứ điều gì dù là nhỏ nhặt nhất cũng đều được coi trọng như thầy của ta. Không phải cứ phải dạy cho chúng ta thật nhiều kiến thức mới cần được tôn trọng và được gọi là thầy. Người thầy bao gồm cả những người đang ngày đêm dạy bảo mình những điều hay lẽ phải, truyền đạt cho mình những tinh hoa tri thức nhân loại hay dạy cách đối nhân xử thế sao cho đúng đắn. Bên cạnh những tấm gương học trò ngoan hiền và lễ phép thì vẫn còn rất nhiều lớp học sinh vô lễ và có thái độ hành xử đáng bị lên án. Dù thầy cô là người dạy nhiều hay ít, đã hoặc chưa bao giờ dạy mình thì vẫn phải được tôn trọng và luôn có thái độ đáng kính với họ.

Từ câu tục ngữ đến một truyền thống tốt đẹp của dân tộc

Để phát huy truyền thống tốt đẹp này, nhà nước ta đã chọn ngày 20/11 hàng năm là ngày Hiến chương nhà giáo. Cứ mỗi năm đến ngày này, bao nhiêu thế hệ học sinh, sinh viên lại thi nhau lập thành tích, trở về trường cũ thăm các thầy cô giáo xưa và thầy cô giáo nhận được biết bao nhiêu món quà từ tấm lòng biết ơn của các em học sinh. Người thầy không chỉ là người truyền dạy kiến thức trên bục giảng mà còn là người dạy ta bài học trong cuộc sống. Cứ thế, biết bao năm trôi qua, hình ảnh người thầy người cô với mái tóc bạc màu bụi phấn đã trở thành một hình ảnh tuyệt đẹp ghi dấu trong lòng biết bao thế hệ học trò.

“Nhất tự vi sư, bán tự vi sư” - Câu nói xây dựng một truyền thống tốt đẹp

Truyền thống kính thầy tốt đẹp là vậy nhưng xã hội ngày nay càng biến chất, có rất nhiều trường hợp đi ngược lại với đạo lý ấy. Dù nghề giáo là một nghề cao quý nhưng đồng lương của giáo viên rất ít ỏi. Cái suy nghĩ học trò học vì nhiệm vụ, thầy dạy vì đồng tiền đã dần nhen nhóm và len lỏi vào một số bộ phận học sinh, thậm chí là còn có thái độ coi thường đối với thầy cô giáo. Cái tình cảm thầy trò vốn có cũng dần bị phai nhạt. Hay ở một khía cạnh nào đó, vật chất cũng làm cho nhiều thầy cô đánh mất lương tâm của mình, bắt ép học sinh học thêm, hay nhận tiền để nâng điểm số cho các em học sinh. Đây có thể được coi là những hạt sạn khiến cho nền giáo dục của nước ta bị vấy bẩn, khiến cho truyền thống “Tôn sư trọng đạo” của dân tộc ta bị hiểu sai và đang dần bị mai một. Nhưng dù thế nào cũng không thể phủ nhận được vai trò của người thầy. Ở đâu đó vẫn có biết bao người thầy tần tảo sớm tối để đem con chữ đến cho các em, vẫn còn biết bao thế hệ học sinh coi thầy cô là ba mẹ.

“Nhất tự vi sư, bán tự vi sư” như một lời răn dạy, và là một phương châm sống của mỗi người chúng ta để sống đúng với đạo lý cao đẹp tôn sư trọng đạo, biết ơn những người đã có công dạy dỗ chúng ta nên người. Nghĩa vụ của thế hệ học trò chúng ta là cần phải học tập và rèn luyện không ngừng để xứng đáng với công lao to lớn đó, đồng thời cũng lên án những bộ phận học trò đi ngược lại với truyền thống đạo lý tốt đẹp này.