Kỹ năng sống

Làm sao để phát triển vận động tinh và vận động thô ở trẻ?

Vận động đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển toàn diện của trẻ nhỏ, bởi nó ảnh hưởng đến sức khỏe cũng như trí tuệ của bé. Hiểu rõ vận động tinh và vận động thô ở trẻ sẽ mở ra một cánh cửa để thấu hiểu sâu hơn về sự phát triển của bé trai và bé gái, cũng như cách thiết kế các hoạt động ngoài trời và trong nhà. Hãy cùng iSmartKids tìm hiểu chi tiết hơn về vận động tinh và vận động thô ở trẻ để bé nhà mình phát triển tốt nhất nhé!

1. Vận động tinh và vận động thô ở trẻ là gì?

Vận động tinh là gì?

Vận động tinh là nhóm kỹ năng sử dụng các cơ nhỏ như ngón tay và bàn tay để thực hiện các hoạt động phức tạp như thêu, vẽ, viết, và cắt. Sự phát triển của kỹ năng này phụ thuộc vào việc trẻ tham gia vào các hoạt động chơi và tập luyện lặp đi lặp lại, cũng như trao dồi từ môi trường xung quanh để tiếp tục nâng cao những kỹ năng cần thiết.

Vận động thô là gì?

Vận động thô bao gồm các hoạt động sử dụng toàn bộ cơ thể, với sự tham gia của các nhóm cơ lớn, để thực hiện các chức năng hàng ngày như đứng, đi, chạy, nhảy, và ngồi thẳng trên ghế.

Nó cũng liên quan đến việc phối hợp giữa tay và mắt trong các hoạt động như chụp bóng, ném bóng, đá bóng, đạp xe đạp, trượt ván, và bơi. Mối quan hệ giữa vận động thô và vận động tinh là cần thiết để giúp trẻ phát triển toàn diện. Thường thì kỹ năng vận động thô sẽ xuất hiện trước kỹ năng vận động tinh.

2. Vai trò của vận động tinh và vận động thô ở trẻ

Vận động tinh giúp trẻ phát triển sự khéo léo và tỉ mỉ của đôi tay, đồng thời hình thành tính cách tự lập và kỹ năng tự chăm sóc bản thân mà không cần sự giúp đỡ từ người khác. Qua việc lặp đi lặp lại các kỹ năng vận động, trẻ học được cách phối hợp nhịp nhàng các cơ quan trên cơ thể như thị giác và thính giác, từ đó hỗ trợ phát triển tư duy nhận thức và khả năng sáng tạo.

Vận động thô phát triển, trẻ sẽ học được các kỹ năng quan trọng như đi thăng bằng, chạy, nhảy, và ném. Nó cũng giúp trẻ biết cách phối hợp và kiểm soát linh hoạt ba kỹ năng cân bằng, sức mạnh cơ bắp và khả năng điều khiển. Điều này góp phần xây dựng nền tảng cho sự phát triển tự nhiên của vận động tinh ở trẻ, bằng cách hoàn thiện mạng lưới thần kinh não.

Vai trò của vận động tinh và vận động thô ở trẻ

3. Các mốc phát triển vận động tinh và vận động thô ở trẻ

Giai đoạn trẻ 0 - 12 tháng

Đối với vận động thô:

Trẻ có khả năng lật từ tư thế ngửa sang tư thế nghiêng, tự lật sấp và biết nâng cao đầu khi nằm sấp.
Trẻ có thể lật từ tư thế ngửa sang sấp và ngược lại.
Khả năng lật và tự nâng đầu khi nằm sấp kéo dài từ 4 đến 6 tháng tuổi.
Khi trẻ kéo lên, bé có thể giữ đầu thẳng.
Trẻ có khả năng trụ vững hơn khi ngồi.
Trẻ biết trườn ra phía trước và xung quanh.
Khi được bố mẹ giữ người, trẻ có thể đứng.
Từ 7 tháng tuổi trở đi, trẻ có thể tự ngồi vững và bắt đầu tập bò, vịn đứng dậy khi có sự hỗ trợ để bám chắc chắn.
Từ 9 tháng tuổi, trẻ bắt đầu tập đứng và dần có thể đứng vững, đi vài bước khi có người dắt tay.

Đối với vận động tinh:

Trẻ có khả năng cầm và giữ đồ vật trong tay trong khoảng 1 đến 2 phút, cũng như biết đưa đồ vật vào miệng bằng tay.
Bé có thể cầm hai vật và đập chúng vào nhau.
Biết chuyển vật từ tay phải sang tay trái hoặc ngược lại, và nhặt đồ vật bằng ngón tay cái và một ngón tay khác.
Trẻ sử dụng các ngón tay một cách linh hoạt hơn, biết đập hai vật vào nhau và kẹp vật bằng hai đầu ngón tay.

Giai đoạn trẻ 1- 2 tuổi

Đối với vận động thô:

Trẻ bắt đầu đi bước đầu tiên mà không cần sự giúp đỡ và cũng bắt đầu thực hiện các hoạt động như chạy và ném bóng.
Trẻ có thể di chuyển các vật phẩm, ngồi để nhặt đồ chơi và đồng thời đi, đẩy, kéo các đồ chơi có bánh xe.
Trẻ có thể leo cầu thang bằng cả hai chân và hai tay, cũng như đi thụt lùi xuống cầu thang bằng cả hai tay và hai chân.

Đối với vận động tinh:

Trẻ có thể bỏ đồng xu vào ống tiền và lật các trang sách.
Trẻ đã biết sử dụng bàn tay trong các hoạt động khác nhau như điều khiển và giữ thăng bằng.
Trẻ có thể xây tháp với 2-3 khối khi đạt 15 tháng tuổi, và 3-4 khối khi đạt 18 tháng tuổi, cũng như vẽ các đường kẻ trên giấy.

Giai đoạn trẻ 2 - 3 tuổi

Vận động thô:

Bé có khả năng leo lên và xuống cầu thang một mình, sử dụng tay để vịn, nhưng chưa thể leo liên tục bằng cả hai chân.
Bé đã có thể đi xe đạp ba bánh.
Bé có thể đứng lên đầu ngón chân và ném bóng về phía trước.

Vận động tinh:

Trong trò chơi xếp hình, bé có thể hoàn thành một bức tranh khi đạt 2 tuổi, bắt đầu với 6-7 khối và chơi với 9-10 khối khi đạt 3 tuổi.
Bé có thể cầm bút chì màu bằng ngón tay chủ động và vẽ các đường thẳng, ngang trên giấy.
Bé có khả năng lật từng trang sách, chỉ vào các chi tiết nhỏ trong sách và tự mình đọc sách.

Giai đoạn 3 - 4 tuổi

Vận động thô:

Bé di chuyển tới, lui, và ngang, đẩy kéo các đồ chơi lớn. Bé chạy, dừng, và vượt qua các vật chướng ngại vật.
Bé có thể giữ thăng bằng trên một chân trong vài giây và chạy với dáng vẻ duyên dáng hơn. Trẻ leo lên và đi xuống cầu thang bằng các bước luân phiên và mang đồ vật lên và xuống cầu thang.

Vận động tinh:

Bé hoàn thành trò chơi xếp hình, tạo ra các bức tranh xây cầu, làm cho các đồ chơi máy vận hành được, và xếp 5 khối theo thứ tự.
Bé có thể mở nắp hộp, cắt giấy thành sợi dài và cắt theo đường thẳng. Bé bắt chước vẽ các biểu tượng như dấu cộng, chữ V, và những hình đơn giản.
Bé có thể cầm kéo trong một tay và cắt được theo đường viền. Trẻ cũng có thể tạo ra những hình dạng ngoằn ngoèo bằng cách vò bột trong hai bàn tay.
Bé có khả năng tập hợp và phân loại các đồ vật và tranh. Bé sắp xếp các vật theo nhóm và ghép đôi các vật thông dụng theo chức năng.

Giai đoạn 4 - 5 tuổi

Vận động thô:

Bé thể hiện khả năng ném và bắt bóng. Họ có thể ném bóng với lực mạnh hơn và thực hiện các động tác ném qua vai hoặc dưới chân.
Bé có thể học các kỹ năng bơi, nhảy cao hoặc nhảy ngang, cũng như lái xe đạp với bánh phụ.

Vận động tinh:

Bé bắt đầu phát triển sự ưu thích sử dụng tay phải hoặc trái. Họ cắt những hình dạng đơn giản như hình tròn và hình vuông.
Bé cầm bút chì bằng ngón cái và ngón trỏ, đặt trọng tâm trên ngón giữa và tô màu mà không làm lem ra ngoài.

Giai đoạn 5 - 6 tuổi

Vận động thô:

Trẻ có thể đi thẳng một đường, bước xuống cầu thang bằng cả hai chân luân phiên và có khả năng chạy như người lớn. Họ biết cách tránh né các vật được ném vào họ và thích thú với việc chạy đuổi.
Trẻ thực hiện việc nhảy dây bằng cách thay đổi chân luân phiên, tự tin leo trèo và tận hưởng những trò chơi và đồ chơi chuyển động nhanh.

Vận động tinh:

Bé đã bắt đầu phân biệt giữa tay trái và tay phải, có thể gấp tờ giấy làm đôi bằng cách so các góc vào nhau.
Bé có thể sử dụng bút vẽ để vẽ một số hình đơn giản, tô màu, xé dán, và biết sử dụng kéo để cắt ra những hình đơn giản.
Bé có thể dùng cả hai tay để đón bóng một cách tương đối chính xác và có khả năng sử dụng các ngón tay để nặn các đồ vật nhỏ.
Bé đã bắt đầu học cách viết chữ khi đi học.

Các mốc phát triển vận động tinh và vận động thô ở trẻ

3. Làm sao để phát triển vận động tinh và vận động thô ở trẻ?

Cách rèn luyện kỹ năng vận động thô cho trẻ

Trẻ ở độ tuổi mầm non đang trải qua giai đoạn phát triển của hệ xương và cơ, do đó, hầu hết các hoạt động thể chất cần có sự hướng dẫn từ cha mẹ hoặc giáo viên. Trong những năm đầu đời, vai trò của người lớn rất quan trọng để kích thích và hướng dẫn trẻ về niềm đam mê vận động và thể thao.

Khi cùng với sự phát triển về thể chất và trí tuệ, trẻ sẽ dần khám phá ra những sở thích và đam mê của riêng mình. Trước khi đó, chúng vẫn thích thú tham gia vào nhiều hoạt động vui chơi khác nhau. Lúc này, cha mẹ có thể khuyến khích con vui chơi theo nhiều cách:

Dành thời gian hàng tuần để đưa con đến các công viên, khu vui chơi cùng gia đình hoặc bạn bè.
Đăng ký cho trẻ tham gia các lớp thể dục ngoại khóa như leo trèo, ném bóng, bơi lội, võ thuật, bóng đá, bóng rổ,...
Cho trẻ tham gia các hội trại thiếu nhi hoặc dự các kỳ nghỉ cắm trại gia đình để trải nghiệm vui chơi ngoài trời.

Cách rèn luyện kỹ năng vận động tinh

Sự phát triển vận động tinh phải được điều chỉnh phù hợp với từng độ tuổi của trẻ. Không nên cố ép trẻ làm những việc không phù hợp với độ tuổi của họ. Dưới đây là một số cách có thể áp dụng để giúp trẻ phát triển vận động tinh tốt hơn:

Đối với trẻ nhỏ từ khi mới sinh, hãy giúp trẻ tập phản xạ cầm nắm đồ vật bằng cách đặt các đồ vật yêu thích ở trước mặt và trong tầm với của trẻ. Kích thích trẻ cầm nắm đồ ăn và cho vào miệng khi bắt đầu ăn dặm.
Khuyến khích phát triển các kỹ năng vận động tinh thông qua các hoạt động hàng ngày như vẽ bằng bút màu, làm màu với đất sét... để trẻ có cơ hội sáng tạo cả ở nhà và trong môi trường học tập.
Cho phép trẻ tham gia vào quá trình chuẩn bị bữa ăn bằng cách giúp khuấy, trộn hoặc đổ nguyên liệu đồ ăn mà không gây nguy hiểm.
Tham gia cùng trẻ vào các trò chơi như ghép hình, cờ cá ngựa để kích thích phát triển tư duy và kỹ năng tay.
Dạy trẻ cách cầm bút và vẽ bằng các ngón tay để phát triển khả năng vận động tinh.
Hướng dẫn trẻ cách đổ nước vào cốc và cầm cốc tự uống nước để tăng cường động tác tay và cơ bắp.
Dạy trẻ cách sử dụng dụng cụ bấm lỗ hoặc xâu chuỗi hạt từ lớn đến nhỏ để rèn luyện sự khéo léo và tập trung.
Hướng dẫn trẻ quấn dây xung quanh một vật để tăng cường khả năng vận động tinh và tư duy.
Đặt đồ vật vào hộp và khuyến khích trẻ tự lấy ra bằng một chiếc kẹp hoặc nhíp để tăng cường khả năng tự lập và tập trung.

Vận động tinh và vận động thô ở trẻ có mối liên hệ chặt chẽ với nhau, nhưng cũng có những đặc điểm riêng biệt. Để phát triển cả hai khía cạnh này, cần có kế hoạch, sự tư duy, không gian và dụng cụ hỗ trợ khác nhau. Hy vọng bài viết sẽ giúp phụ huynh phát triển tốt cả vận động tinh và vận động thô ở trẻ.